r16144-handhavingsverzoek-Groningen-Noorderzon

aan:       College van Gedeputeerde Staten van Groningen

t.a.v.     Vergunningverlener en adviseur Wet natuurbescherming,
           afdeling Landelijk Gebied & Water, Provincie Groningen

           Sint Jansstraat 4
           Postbus 610
           9700 AP Groningen
           050-3164911
           LoketVTH@provinciegroningen.nl

betreft:   HANDHAVINGSVERZOEK met SPOED inzake het evenement Noorderzon

datum:     31 juli 2019

van:       Geert Starre
           Gerard ter Borchstraat 51
           7944 GM Meppel
           0522-260791
           info@boom7.nl

Geacht college van Gedeputeerde Staten van Groningen,

Los van dit handhavingsverzoek zal een machtiging ingediend worden.

Inleiding

Voor het evenement Noorderzon in 2019 is enkel een evenementenvergunning afgegeven. Ik vraag u te handhaven omdat er ook andere vergunningen aangevraagd hadden moeten worden of onderzoeken uitgevoerd hadden moeten zijn.

Stikstof

Er is geen vergunning voor de uitstoot van stikstof afgegeven zoals een milieuvergunning. Door het intensieve vrachtverkeer en de vele generatoren wordt veel stikstof uitgestoten.

Ik heb geprobeerd informatie in te winnen over de hoeveelheid stikstof door te kijken naar het gebruik van diesel. Op de website van Noorderzon staat "Daarnaast heeft de Stichting KMVK uiteraard een handboek voor Publieksevenementen. Deze is op hun site te raadplegen. Daar committeren wij ons aan."
https://www.noorderzon.nl/over-noorderzon/we-care-2
en
https://www.groningenco2neutraal.nl/agenda/noorderzon

Dat betent dat er administratie gevoerd wordt inzake het verbruik van diesel voor transport en stroomvoorziening.

groningenco2neutraal "Ondanks dat het gebruik van GoodFuels leidt tot een forse CO2-reductie, zijn de kosten voor relatief hoog: €0,20 tot €0,40 duurder dan fossiele diesel. De Gemeente Groningen zal de extra kosten die de festivals hierdoor maken dragen."

https://www.groningenco2neutraal.nl/nieuws/3-groninger-festivals-gebruiken-duurzaam-alternatief-voor-diesel

Door deze tekst mag ik aannemen dat Groningen zicht heeft op dieselgebruik en dus kan uitrekenen wat de emissies zijn. Ik heb mij ingespannen deze gegevens te krijgen. Dit is niet gelukt.

Het feit dat het evenement, de opbouw en de afbouw, niet een geheel jaar duurt maar enkele weken doet niet af aan de hoeveelheid stikstofdepositie in beschermde gebieden.

Vele kleine pieken vormen samen een permanente schadelijke stikstofdeken
juist de kleine deposities (welke onder de voormalige PAS enkel meldingsplichtig waren of zelfs vrijgesteld) vormen samen een schadelijke depostie waarbij instandhoudingsdoelstellingen van Natura 2000 gebieden en onderdelen daarvan niet behaald kunnen worden. Bemesten en beweiden is per definitie ook tijdelijk en niet toegestaan zonder vergunning.

Er is geen ruimte voor meer stikstof emissie en dus depositie. Voor alle uitstoot boven 0 kan geen vergunning gegeven worden en is daarom binnen bereik van handhaving. Door het wegvallen van de PAS is de grens van wat een project is opgeschoven. Voor kritische depositie is alles boven 0 mol/ha/jaar teveel.

Er had op z'n minst een vooronderzoek plaats moeten vinden en een passende beoordeling moeten worden uitgevoerd. Er is echter geen enkel onderzoek gedaan. Omdat ik geen informatie kan krijgen, kan ik geen onderzoek doen naar de emissies. Echter te zien aan de grootschalige inzet van materieel is aannemelijk dat er vele duizenden liters - en dus ongeveer zoveel in kilo's - diesel verbruikt zullen worden. Dit zal aangrenzend aan zeker leiden tot significante gevolgen.

Een dorp?

De organisatie schrijft onder de kop "Mens, Milieu, Materie": "Een festival is een veelvoud aan mogelijkheden, maar ook een complexe organisatie; we bouwen bijna een dorp met alles erop en eraan, wat nodig is om dit dorp 11 dagen lang goed te kunnen runnen. We organiseren ons festival met oog voor duurzame relaties met Mens, Milieu en Materie."

Dit is een foute voorstelling van de situatie. Het is gezien de grote inzet van het materieel ook tijdens de op- en af- bouw meer een industriegebied van hoge dichtheid. Gezien het formaat van de voorzieningen en het aantal bezoekers is Noorderzon een project in de vorm van een tijdelijk industrieterrein.

Overige schade

Behalve emissies van stikstof is ook sprake van schade door overige handelingen binnen het project. Ik zie dat de provincie niet het bevoegd gezag is (Wbb) inzake schade aan bodem, maar schade aan natuurelementen is wel te handhaven (Wnb).

In de vergunningaanvraag staat: "Plaatsing van zware objecten geschiedt minimaal 2 meter gemeten vanaf de buitenkant van de boomstam of worden op blokken geplaatst zodat er geen contact is met oppervlakte-wortels."

Deze ene zin laat mooi zien hoe problemen weggeschreven staan. Om bomen te beschermen is het nodig de kwetsbare zone te beschermen, deze is de kroonprojectie plus aan elke zijde 1,5 meter.

Het Handboek Bomen 2018 schrijft geeft hierover helderheid (citaat inclusief opmaak):

BOOMZONE = KROONPROJECTIE + 1,5 M

ALGEMENE VERBODEN ‘KWETSBARE BOOMZONE’ werkzaamheden binnen kwetsbare boomzone uitsluitend toegestaan met ‘Goedgekeurd Werkplan’
• Geen beschadiging van wortels, stam(voet), kroon en/of groeiplaats van de boom
• Geen vel- of snoeiwerkzaamheden
• Geen materiaal of materieel aanbinden of stallen aan, op of tegen kroon, stam en wortels
• Geen (tijdelijke) opslag van materiaal of materieel, parkeren of transport
• Geen open vuur, geen hete of koude luchtstromen of uitlaatgassen
• Geen infiltratie van ‘bodemvreemde’ gassen of vloeistoffen
• Geen infiltratie van (afvoer)water, bronbemaling of wijzigingen in de grondwaterstand
• Geen graafwerkzaamheden of andere bodembewerkingen
• Geen plaatsing van kunstwerken, (reclame)bebordingen etc.
• Geen ophogingen of omvorming van het maaiveld
• Geen bouw, aanleg of voorzieningen binnen de obstakelvrije boomzone(s)

Het handboek bomen (inclusief versies voor 2018) wordt veelvuldig gebruikt bij handelingen en projecten. Het wordt ook vaak verplicht gesteld in bestekken.

https://www.gelderland.nl/bestanden/Documenten/Gelderland/05Verkeer-en-vervoer/2018%20-%20Q2/180501_handboek_bomen_2018.pdf

en

https://www.norminstituutbomen.nl/producten/handboek-bomen/

Het is veilig te stellen dat de zone vanaf 2 meter gemeten van de stam veel te weinig bescherming biedt. Zeker tijdens historische droogte, hierdoor zijn bomen extra kwetsbaar door gebrek aan herstelvermogen.

Bodemverdichting, grasbanden, bandenspanning en causale verband

In de vergunningaanvraag staat: "Bij aan- en afvoer van zwaar materieel over het gras worden kunststof of stalen rijplaten gelegd, of wordt er gebruik gemaakt van een heftruck met zogenoemde grasbanden."

Grasbanden zijn een term gebruikt door bandenfabrikanten om de mate van grip te beschrijven, niet de voorkoming van schade aan de bodem of onderdelen daarvan zoals wortels. Het gebruik zegt dus niets over het voorkomen van schade.

In de brief 'Reactie advies Parkcommissie Noorderzon 2019', kenmerk van de gemeente Groningen 7588193: "In een aantal adviezen lijkt u een verband te leggen tussen het sterven van bomen,de kwaliteit van het gras en het organiseren van het festival Noorderzon. Zo verwijst u naar bodemverdichting. Zoals eerder met u besproken blijkt uit onderzoek niet dat er sprake is van bodemverdichting. Het causale verband dat u schetst is niet bewezen."
Hieronder zal ik toelichten waarom deze aanname onjuist is.

Aantonen schade: bandenspanning als maat

In dit deel volgt uitleg over waarom bodemverdichting zo schadelijk is en bij welke omstandigheden bodemverdichting ontstaat.

Er zijn veel openbare bronnen welke online publiceren over bodemverdichting. Verschillende bestuursorganen, uitvoeringsorganisaties, enz. hebben in samenwerkingen met onderzoekers factsheets, brochures en themakaarten online gezet. (Wageningen UR, RIVM, de Europese commissie, samenwerkende provincies (IPO, VNG), brancheverenigingen (IRS), uitvoeringsorganisaties (bodem+, Bodemambities.nl, Technische Commissie Bodem), Rijkswaterstaat).

Door een aantal van deze publicaties te citeren leg ik een aantal begrippen uit.

Wat is verdichting?

"Wanneer er zware druk op de bodem wordt uitgeoefend, treedt verdichting op. Dit heeft gevolgen voor bodemeigenschappen als doorlaatbaarheid en porositeit. De bodemholtes raken ontwricht en gassen en water verplaatsen zich moeilijker door de bodem, met als gevolg een verminderde beschikbaarheid van water en zuurstof. De wortelgroei wordt gehinderd."
(Soco: Duurzame landbouw en bodembehoud - Bodemdegradatieprocessen)

Wat is ondergrondverdichting?

"Ondergrondverdichting ontstaat als de draagkracht van de ondergrond overschreden wordt. Dit gebeurt door gebruik van zware machines, hoge bandenspanning en wiellast, rijden door grond die omgezet is en berijden van natte ondergrond. De grond wordt homogener, er treedt structuurverlies op en doorgaande poriën verdwijnen. Planten kunnen niet goed groeien, de beworteling is slecht, de bodem neemt geen water op en water met humus en gronddeeltjes spoelt af naar het oppervlaktewater. Dit laatste heeft consequenties voor de ecologische waterkwaliteit. Ondergrondverdichting is nagenoeg onomkeerbaar en kan natuurwaarden nadelig beïnvloeden."
(IPO, Rijkswaterstaat, Wageningen UR: Ondergrondverdichting belemmert natuurontwikkeling)

Insporing

De verdichting wordt zichtbaar bij insporing, het zakken van wielen doordat het dragend vermogen van de bodem te laag is.

Uit de landbouw komen oplossingen om bodemverdichting te voorkomen. Het zou praktisch onmogelijk zijn om in de landbouw rijplaten te gebruiken, daarom wordt daar als oplossing gezien het verlagen van de bandenspanning van de gebruikte voertuigen. De bandenspanning verlagen is vaak niet mogelijk voor veel voertuigen, maar publicaties over dit onderwerp geven wel inzicht in hoe schadelijk het is om met zwaar materieel over zachte bodem te rijden.

Bandenspanning als grens

Nogmaals een citaat uit Ondergrondverdichting belemmert natuurontwikkeling: "Zorg voor lage bodemdruk om diepe spoorvorming en ondergrondverdichting te beperken. De bandenspanning moet <150 kPa zijn in de bosbouw. Veel lager kan vaak niet in verband met de kans op beschadiging van de banden. In andere natuur- en agrarische gebieden wordt < 100 kPa ofwel 1 bar aanbevolen."

Hieruit blijkt dat bandenspanning een maat is om verdichting te voorkomen.

Deze constatering is zeer belangrijk. Door deze constatering is een eenvoudige en praktisch toepasbare grens voorhanden. De bandenspanning is immers zeer eenvoudig te meten en aan een kenteken van een voertuig te koppelen. Ook staat meestal de bandenspanning op de band.

Het gedrag van de bodem onder invloed van de bandenspanning is ook helder, zie onderstaande afbeelding.

(IRS, 2007, naar W. Söhne, 1953, 1956)

Een lagere bandspanning vermindert de insporing en de dieptewerking van de bodemdruk. De afbeelding laat duidelijk zien dat bij een hoge bandenspanning niet enkel de bovenste laag (het gazon) beschadigd, maar ook de ondergrond tot meer dan 60 cm diepte.

Nu de relatie bodemverdichting en bandenspanning helder is, kunnen we terugkijken naar de bandenspanningen van het voertuig. De meeste voertuigen hebben een hogere bandenspanning dan 3 bar. In onderstaande grafiek een overzicht van standaard spanningen per voertuig type.

voertuig type	minimale spanning (bar)	maximale spanning (bar)
vorkheftruck	8	9
vrachtwagen	7	8.5
vrachtwagen 19.5 inch	7	8
bestelbus groot	3	4.5
bestelbus klein	2.5	3.5
camper	4.5	5.5
SUV	2.5	3
SUV groot	3	3.5

bron bandenspanningen: interview deskundige

Met deze gegevens is aan te tonen dat de veilige grenzen tot en met een factor 9 (800%) overschreden zijn.

Akkerbouw in een vergelijk met bomen

Helaas is de situatie vaak ongunstiger door de volgende factoren:

de landbouw gebruikt 1 werkgang, bij werkzaamheden rijden voertuigen vele malen over dezelfde locaties
bomen zijn geen eenjarig gewas, door permanente beworteling kan de bodem niet gewoeld worden om de verdichting ongedaan te maken

Wortelschade

Behalve dat de bodem door verdichting niet meer geschikt is voor wortelgroei heeft het rijden over boomwortels nog meer gevolgen, zoals wortelbreuk. Door wortelbreuk krijgen houtrot veroorzakende zwammen een mogelijkheid om de boom te infecteren. Deze infecties zijn onomkeerbaar en zullen langzaam maar zeker de boom onveilig maken. Preventie van wortelschade is de enige optie.

Waarnemingen

De volgende foto's van de parkcommissie Noorderplantsoen laten zien dat de gemeente Groningen en de organisator een andere werkelijkheid op papier gecreëerd hebben: