Kartonnest van Glanzende houtmier gevonden, zichtbaar door uitgebroken plakoksel

update 11 dec 2016: toegevoegd foto's actieve mieren vandaag gezien

"Ze gebruiken schimmels, wonen meestal in levende bomen, roven poppen, zijn zelfs in de winter actief, zijn tijdelijke, secundaire, sociaal parasieten en laten het lastige werk opknappen door ervaren krachten." (#1)

Script uit hollywood? Nee, mieren bij de camping in Nederland, zichtbaar door uitgebroken plakoksel, hebben een kartonnest gebouwd. Het deel op de foto is 30 cm lang.


Ik had geen idee wat het was, kon alleen bedenken dat het demarcatielijnen waren welke gemaakt zijn door houtrot veroorzakende zwammen, waarna het hout zelf volledig weggerot was. Niet het geval dus.

Jan-Bouke Sijtsma van Boom-KCB herkende het nest wel op een foto en stuurde een linkje naar deze pagina. Daar komt ook de bovenstaande geciteerde tekst vandaan. Op genoemde site uitleg over hoe de mieren een kartonnest maken. Beslist de moeite waard om te lezen.

Ik wist wel dat mieren prachtige nesten konden bouwen, maar niet dat er ook inheemse soorten waren die dat hier in Nederland doen. De bladsnijmieren doen dat wel, maar niet in Nederland. De boom met het nest staat naast een plantenkweker, dus misschien waren er wel exoten geïmporteerd. Niet dus, het is gewoon inheemse soort mier. De zwam: Cladosporium myrmecophilum.

"The material used, usually wood but occasionally soil particles, is intermixed and overgrown by fungus mycelium (Cladosporium myrmecophilum)." Maschwitz, U. & Hölldobler, B. Z. Vergl. Physiol. (1970) 66: 176.
 

De situatie

De boom (Quercus robur, eik) trok meteen de aandacht vanwege een bijzondere stamvoet.


Een plakoksel op maaihoogte of een dubbele stam is uitgebroken in het verleden en de adventiefwortels zijn zichtbaar. Maar achter die wortels bevindt zich een grote holle ruimte. In die ruimte trof ik het nest aan. Onbewoond en los. De adventiefwortels zijn zeer vitaal en buigzaam, zodat ik het nest kon pakken. De boom is 2 of misschien wel 3 stamig geweest. De gekke voet is een olifantsoor.



In bovenstaande foto: adventiefwortels, waarvan 1 meer dan polsdik, heel vitaal. Maar let vooral op wat er zich achter de wortels bevindt: in een holte.
 

Locatie

De camera auto van Google Streetview is er nog niet geweest maar de coordinaten zijn: 52.36280, 6.8439, direct naast de Oldenzaalseweg, heel vlakbij de Kroezeboom. En ja, op vakantie kijk ik ook naar bomen.
 

Dus een nest maar nog geen mieren

Nee, nest was onbewoond, maar kwam later wel een ander bewoond nest/bewoonde boom tegen, bij de oude trambaan in de Wijk (Drenthe). Ik was aan het inventariseren voor de bomenstichting. De trambaan is nu een zandpad tegenover Dorpsstraat 4 (streetview), als je er enkele tientallen meters oploopt, staat de boom links.




En de naam hebben ze niet voor niets: ze glimmen als een opgepoetste zwarte kerstbal.
 

Niet schadelijk voor de boom

A.J. van Loon 2004 in Nederlandse Fauna (download): "De glanzende houtmier Lasius fuliginosus maakt in holle boomstammen grote kartonnesten. Daartoe wordt (vermolmd) hout tot pulp geknaagd en vermengd met honingdauw dat ze buiten het nest betrekken van bladluizen. Met dit materiaal worden de neststructuren gebouwd en een daarop groeiende schimmel zorgt voor verdere stevigheid."
 

Meer eigen foto's

Foto's en tekst: Geert Starre ing. 2016, datum foto's: 04/08/2016
behalve foto's boom met nest: 26/08/2016

In de winter actief (11 dec 2016)

De boom naast de voormalige trambaan in de Wijk is hol. De holte is vol blad gewaaid, maar als je een sterke zaklamp hebt, een paar bladeren aan de kant veegt...



 

Meer lezen, bronnen en zoektermen

Over de Glanzende houtmier:
http://www.nlmieren.nl/websitepages/LASIUSFULIGINOSUS.html

Carton galleries ants:
http://www.myrmecos.net/2010/01/13/the-other-ant-fungi/

Loon, van 2004. In: Nederlandse Fauna 6: 97-106 uit:
http://natuurtijdschriften.nl/download?type=document&docid=587187

Mooie foto en namen in het duits: Glänzendschwarze Holzameise.

Blog met mooie foto's nesten.