De bomen zijn uitzonderlijk groot en heel wonderlijk gevormd. Een van de dennen heeft een kroon van 25 meter doorsnede. In deze blog informatie en foto's van deze bomen en over de plannen tot grootschalige boomkap nu en in 2019.
 

Bijzonder formaat, bijzondere groeiwijze

Een aantal bomen in Beerzerveld (natuurreservaat, Natura 2000) zijn buitengewoon bijzonder door hun bijzondere groeiwijze en hun formaat.

De meest bijzondere, een grove den (Pinus sylvestris), heeft een stamdiameter van 107 cm met een kroon (kroonprojectie) van 25 bij 20 meter. Mogelijk is dit hierdoor de grootste den van Nederland. Hij is beslist niet hoog maar heel breed.

Ik denk dat ik de eerste ben die de boom beschrijft en opgemeten heeft. Toen ik er in 2017 voor het eerst om de stam liep en in de boom geklommen ben merkte ik dat er hele kleine twijgjes braken. Ook heb ik navraag gedaan. Niemand kende deze boom en al helemaal niet de exacte afmetingen. Vandaar dat ik denk dat het om een vondst gaat.
 

Vliegden of grove den?

Een andere benaming voor de grove den is vliegden. "Als de boom vrijstaat, wordt de groei nogal beïnvloed door de wind en kan de vorm ontstaan die we wel aanduiden als vliegden." bron: floravannederland.nl.
 

Zorgen om grootschalige bomenkap in Berze en Beerzerveld

Tijdens het vergaren van informatie vond ik artikelen over bomenkap juist in dit gebied. Ik maak me hierdoor grote zorgen dat de misschien wel grootste den van Nederland in gevaar kan komen door:

• kap van de boom zelf
• grotere windwerking
• verstoring van de bodem door grote machines
• verstoring van mycologische omstandigheden zoals ectomycorrhiza-symbionten

 




Zoals ik de kaart lees wordt de grote den gekapt.
 

Inventarisatie onvolledig

Ik heb contact gehad met Landschap Overijssel naar aanleiding van hun plannen (Landschap Overijssel start natuurherstel Lemelerberg en Beerze) in dit gebied.

Uit het contact bleek dat ze niet op de hoogte waren van de bijzondere bomen hier. Ze hebben bij de planvorming dus niet gezien dat er een den staat met een kroon van 20 bij 25 meter en een stamdoorsnede van 107 cm, dat is een omtrek van 3.36 meter. Tijdens de planvorming en de daarbij behorende inventarisatie is dus niet naar bomen gekeken.
 

De dikke den

Midden in de zandverstuiving (hierrr op Google maps 52.507798,6.544748) staat de dikste den van Beerze op een zandheuvel.


Van een afstand als je er langs loopt is niet te zien hoe bijzonder de boom is. Hij lijkt op een aantal kleinere bomen zoals er in de omgeving meer op een kluitje staan.




Op enkele jonge bomen na van een paar centimeter doorsnede zie je van links naar rechts op de foto een enkele boom met een enorme kroon. Er steekt rechts nog een stuk buiten de foto.

Als je er langs loopt op een afstand is niet te zien dat het om een enkele boom gaat. Maar als je door een kleine opening naar de stam kijkt is te zien dat het om iets bijzonders gaat.



De boom is meerdere malen ingestort, grote gesteltakken zijn afgebroken en op de grond gevallen. Deze armen mogen dan zwaar beschadigd zijn, ze leven niet alleen, ze zijn nog uiterst vitaal.



Imponerende wonden zijn niet fataal:


De armen boven deze armen zijn ook ooit afgebroken en op de reeds afgebroken armen eronder geland, ook deze armen leven nog.



Aan de dikte van de reactiegroei te zien moet dit tientallen jaren terug zijn gebeurd.


Door de vele gebroken armen en de warrige groeiwijze is de kroon een chaos geworden.


Rechtsonder in de volgende foto is niet een wortel te zien, maar een arm. De boom is ooit scheefgewaaid, waarbij armen op de grond terrecht kwamen. Deze armen zijn ondergestoven.


Op de volgende foto een ondergestoven arm (geen wortel). Als je de arm volgt, na meters komt hij weer boven als kroondeel.


Kroondelen lijken op jonge bomen. Het zijn geen uitlopers of jonge bomen maar kroondelen waarvan de armen ondergestoven zijn.



Door de enorme nog levende armen is de kroon van 20 x 25 meter ontstaan. Het zou me niet verbazen dat dit de grootste kroon van een den in Nederland is.

En het is een mooie klimboom...

 

Bijzondere groeiwijze van deze boom

bron: Veteran Trees, A Guide to Good Management, Read, Helen, 2000.

Bovenstaand boek (pdf) is naar het Nederlands vertaald: Read, Helen, Johnny Cornelis, Eva Troch, Paul Geerts, and Tom Joye. 2012. Het beheer van veteraanbomen. Brussel: Inverde.

Nou lijkt de den op de groeivorm 'Fenix Regeneration' (feniks regeneratie), maar dat is beslist niet de juiste voorstelling, immers bij de feniksregeneratie vormen nieuwe uitlopers jonge bomen. Dat is bij de den beslist niet het geval, bij de den is de originele kroon nog intact. Dit is onder andere te zien aan de schuinstand van de jonge delen. De den heeft dus een groeivorm welke niet beschreven is in het boek of de pdf.

En dennen, eiken en beuken kunnen in tegenstelling tot bijvoorbeeld een linde niet wortelen vanuit een kroondeel.
 

Vergelijk andere dikke dennen in Nederland en Europa

De dikste den van Nederland is goed beschreven door Leo Goudzwaard en Wim Brinkerink op Monumentaltrees.com. Deze boom heeft een stamomtrek van 3.51 meter (doorsnede 1.12m). maar kijk eens naar de dunne kroon van deze boom:


Maar omdat ik het dunste deel van de boom in Beerze gemeten heb is het lastig te vergelijken. op basis van het dunste deel van de boom in beerze komt de dikte op nr 2 van Nederland.




Overgenomen tabel met dikste dennen van Nederland:
 

omtrek	locatie	waarnmer	jaartal
3,51 m	Buitenplaats Bantam, 's-Graveland	Leo Goudzwaard	2009
3,33 m	Pinetum in het bos van Birkhoven, Amersfoort	visscher52	2016
3,30 m	Boswachterij Leersum, Leersum	Leo Goudzwaard	2009

Als je de foto's op bovengenoemd overzicht bekijkt en dan vooral op de groeiwijze let van andere toppers in heel Europa is veilig te stellen dat de dikke den in Beerze een Europees unicum is.
 

De leeftijd van deze den

Leeftijden van bomen schatten is heel lastig. Een vergelijk met een andere dikke den kan ik maken, in Mantinge staat ook een enorme den. Deze werd 100 jaar geleden al beschreven als dikke den. De boom in Beerze is echter veel dikker. Ik schat de leeftijd daarom in als veel hoger dan 150 jaar.
 

Wortelen vanuit kroondelen, afleggen en stekken

Op onderstaande foto's is te zien hoe bij de kweker Lappen lindes vermeerderd worden, de stobbe groeit uit, de uitgegroeide loten worden onder de aarde gebogen. Hierna zullen ze wortelen. Na voldoende beworteling worden de loten losgeknipt van de moederplant en zijn de loten zelfstandige jonge bomen (stekken) geworden.



Deze manier van vermeerderen is niet mogelijk bij dennen.
 

Meerstammige den

Los van de grote den staan er nog veel meer bijzondere dennen. Op een klein gebied, te belopen in een paar minuten staan zeker 10 bijzondere bomen.

Alle bomen vallen omdat ze extreme tegenslagen overleefd hebben. Ze zijn omgevallen, gebroken, getordeerd, kronen zijn ingestord maar allen zijn vitaal.

Ongeveer 200 meter verderop staat een ondergestoven meerstammige boom, ook een den. (hierrr, 52.507400,6.541530)

Ook hier is van een afstand niet te zien wat voor bijzonder verleden deze boom heeft gehad en wat voor wonderlijke overlever het is.










 

Ondergestoven, vroeger enkele stam

Waarschijnlijk is deze boom ook als enkele stam begonnen, waarna hij ondergestoven is. Dit is eerder bij een eik waargenomen: Ontdekking ondergrondse eik Appelscha bewijst legende.

Het rapport van boomKCB in opdracht van de gemeente Ooststellingwerf:
Onderzoek naar de oorsprong van 3 eikenstammen op de Bosberg.
 

Meer bomen

 

Toekomstige bijzondere bomen

Onderstaande foto laat zien hoe armen onder zand kunnen verdwijnen, boom valt om, armen leven door en zullen in de loop van de tijd onderstuiven.

 

Wandelen en parkeren

Begin wandelroute (langs alle genoemde bomen): gele route begint bij kruising van Beerzerweg en einde Oude Beerzerweg.

 

Meer bijzondere bomen & wandelen

De monumentale & veterane bomen in Mantingerveld.
 

Contact en verzoek om informatie

Wie meer informatie heeft of wil hebben, neem contact op: contactgegevens.
 

Geraadpleegde literatuur

1. Bomenstichting, 2010, Bijzondere bomen in Nederland, 250 verhalen. Utrecht: Bomenstichting.